Vites Kutusu Nedir?

Vites Kutusu Nedir?

Vites kutusu, daha yaygın adı olan şanzıman olarak da bilinen, baskı balatanın motordan aldığı hareketi olması gereken tork değerinde şaft ya da diferansiyele aktaran bir otomobil parçasıdır. Aracın seyrinde birçok görevi olan vites kutusunun iki ayrı çeşidi bulunmaktadır. Bunlar;

• Otomatik şanzıman (otomatik vites)
• Manuel şanzıman (manuel vites) olarak adlandırılmaktadır.

Otomatik şanzımanlar tork konvertörlü şekilde çalışma prensibine sahipken; manuel şanzımanlı araçlarda debriyajlı sistem kullanılmaktadır. Aracın çalışması esnasında oldukça önemli görevler üstlenen bu parçaları sürücüler kendi konforuna göre araç satın alırken tercih edebilmektedir. Halk arasında ‘manuel araç’ ile ‘otomatik araç’ olarak ifade edilen kavramlarda kast edilen şanzıman sistemindeki farklılık olup; sürücünün konforunu araba kullanırken büyük ölçüde etkileyen bir sistemdir. Bu içeriğimizin devamında vites kutusunun ne işe yaradığını (görevlerinin neler olduğunu) ve vites kutusu harareti olarak ifade edilen durumun neden ortaya çıkabileceğini açıklayacağız.

Vites Kutusu Ne İşe Yarar?

Otomobillerde vites kutusunun hangi şekilde hareket edeceğini belirleyen kişi sürücünün kendisidir. Manuel araçlarda sürücü vites kolu ile bu bilgiyi aktarır. Vites kolunu istediği vites pozisyonuna getiren sürücü motorun dönme hareketinin ne hızda ve ne yönde olacağına dair komut oluşturmaktadır. Harfler ve sayılar kullanılarak ifade edilen bu unsurların ne anlama geldiğini şu şekilde açıklayabiliriz:

• Vitesin N konumunda veya boşta olması aracın durduğunu ya da yerdeki eğim veya aracın kendi ivmesi nedeniyle hareket halindeyken motorun gücünün sadece kendisini çevirmeye devam etmesini sağlamak ve stop (istop) etmesini engelleyerek; motorun hala çalışır halde kalmasını sağlamak için kullanılmaktadır.
• P harfi ile ifade edilen Park modu motor ve tekerlekler çalışmıyorken tekerleklerden kaynaklanabilecek dönme hareketini engelleyerek aracın sabit şekilde kalmasını sağlamaktır.
• D harfi veya 1. vites olarak ifade edilen komut ise aracın debriyaj ile tekerlere ulaşan çevirme kuvvetini sağlar ve sürtünmenin basıncını azaltarak şoför tarafından iletilen kuvveti daha yumuşak bir geçişle motora ileterek aracın doğru şekilde kalkışa hazırlanmasını sağlar.
• 2., 3. ve 4. vitesler ise veya D ile ifade edilen komut ise aracın hızı ile motorun işleyişine en uygun şekilde motorun piston hareketinin boğulmadan, aşırı yakıt tüketimine sebep olmadan, motorun fazla ısınması veya parçalarının aşınmasına yol açmadan doğru hız ve torkun seçilmesini sağlamaktır.
• 5. vites ise ekonomik sürüş olarak da ifade edilen en yüksek hızda bile yakıt tüketimini en aza indirgeyerek rahat bir sürüş sunan vites komutudur.
• R veya Geri vites olarak ifade edilen komut ise aracın geri geri gitmesini sağlar ve hareketini tıpkı 1. vites gibi davranarak gerçekleştirir. Özellikle aracı park ederken, yanlış bir yoldan aracı döndürürken veya aracı park halinden çıkartıp yola sokarken R vitesi kullanılmaktadır.

Vites Kutusu Hararet

Vites kutusu harareti denildiğinde akla şanzıman sisteminin aşırı ısınması gelmelidir. Motorun gücünü tekerleklere iletme görevini üstlenen ve araç sahibinin vites değiştirebilmesini sağlayan şanzıman mekanizması araç çalışırken bir miktar ısı enerjisi üretebilir. Ancak ısının belirli bir seviyenin üzerine çıkması durumu hararet olarak adlandırılmakta olup bu durumda şanzımanın verimliliğinde düşüş ve parçalarında hasar meydana gelebilir.

Bu hararetin en sık karşılaşılan nedeni şanzıman yağıdır. Şanzımana katılan yağ parçaların rahatça çalışmasını ve ısının düşmesini sağlamaktır. Eğer şanzımandaki yağ miktarı olması gerekenden daha az seviyeye inmişse ya da yağın kalitesi zaman içerisinde bozulmuşsa şanzımanda ısınma, yani hararet, ortaya çıkabilir.

Eğer ısınma durumu söz konusuysa aracı kenara çekerek şanzımanın soğuması için biraz beklenilmelidir. Ardından şanzımanın yağ seviyesi kontrol edilmeli ve gerekli görülürse yağ eklemesi yapılmalıdır. Yağın eklenmesi, değişimi, parçalarda bir hasar olup olmadığı vb. gibi durumlar için de mutlaka en kısa zamanda araç servise götürülmelidir. Otomobillerde gerekli bakım ve onarımların mutlaka alanında uzman kişiler tarafından ele alınması gerektiği unutulmamalıdır.

Teknik servis yazılımı hakkında bilgi almak için TIKLA

Canbus Otomotiv Yazılımları, Aggres Yazılım kuruluşudur.